به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «یزدرسا»، به نقل از شبکه اطلاع‌رسانی دانا، ۱۴ خرداد برای ایرانیان یادآور روزهای سخت و جان‌سوز ازدست‌دادن پدری مهربان و رهبری مقتدر است. رهبری اندیشمند که با انقلاب و تحولی شگرف در دنیای امروز، میراثی ماندگار از خود برای مردم و نظام جمهوری اسلامی بر جای گذاشته است. حضرت امام خمینی (ره) به عنوان یک عالم برجسته در حوزه‌های مختلف مثل عرفان، فقه، فلسفه از یک طرف و از طرف دیگر در عرصه عمل و نظر میراث مختلفی بر جای گذاشته است. احیای نقش دین در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی و بین‌المللی، تأکید بر رابطه دین و سیاست، تأکید بر مردم‌سالاری دینی، تأکید بر حقوق شهروندی، عدالت اجتماعی و از همه مهم‌تر فرهنگ و ... بخشی از اندیشه گران‌بهای ایشان است که در آثار برجای‌مانده از ایشان، به چشم می‌خورد.

از دیدگاه امام خمینی (ره) فرهنگ اساس سعادت یا شقاوت یک ملت است و رستگاری هر جامعه از راه اصلاح و احیاء فرهنگی امکان پذیراست. از نگاه امام فرهنگ دارای دو ساحت اصلی است: نخست بعد فردی فرهنگ که با انسان و سعادت او ارتباط دارد و دیگری بعد اجتماعی فرهنگ که در عرصه حیات اجتماعی انسان‌ها حضور دارد.
 به هر روی این نگاه فرهنگ موضوعی است ویژه انسان و ارتباط وثیق با هدایت و تربیت او دارد. از نگاه ایشان فرهنگ سازنده و پیشرو در حوزه‌های فردی و اجتماعی سبب هدایت انسان‌ها و جامعه و تربیت الهی هر دو خواهد شد.

ایشان با توجه به هر دو بعد فرهنگی و اجتماعی، تأثیراتی عمیق بر هر دو ساحت فرهنگ اسلامی - ایرانی گذشته‌اند، ایشان در بعد فرهنگی سال‌ها به خودسازی و تربیت خویش و دیگران پرداختند و در قالب سلوک اخلاقی و عرفان عملی اسلامُ نمونه‌ای از انسان تربیت‌یافته الهی را به جهان امروز معرفی نموده‌اند، جوانان بسیاری نیز در این نظام تربیتی که امام احیاگر آن بودند و سیر الی اله خویش را با مراد خود پیمودند و به عناصر اصلی انقلاب اسلامی تبدیل شدند، در ابعاد اجتماعی نیز تئوری اصلاح فرهنگی امام در قالب انقلاب اسلامی معرفی و تبین شده است.

 از نگاه امام فرهنگ مطلوب یک جامعه باید حاوی ۳ ویژگی باشد:

 ۱-دارای یک نظام تربیتی برای رشد و تعالی انسان باشد

 ۲- فعال، پیشرو و روزآمد باشد و هیچ‌گاه دچار تحجر، انفعال و غرب‌زدگی نشود.

 ۳-با محوریت فرهنگ خودی تأمین‌کننده استقلال فرهنگی باشد.

حضرت امام خمینی (ره) معتقد است، تربیت الهی انسان اصل و اساس دعوت انبیا و ادیان بزرگ جهان است همان‌گونه که مسیح برای تربیت، عروج و رشد انسان مبعوث شد، پیامبر گرامی (ص)، وظیفه هدایت و تربیت انسان‌ها را بر عهده داشت؛ بنابراین اساس فرهنگ دینی بر هدایت و تربیت انسان به‌سوی خداوند متعال شکل گرفته است.

از نگاه امام اصلی‌ترین و اولی‌ترین نقش و وظیفه فرهنگ تربیت انسان صالح است. ایشان در انتقاد از غرب و حکومت پیشین ایران در نادیده‌گرفتن این ضرورت فرهنگی می‌فرماید: آن‌ها فرهنگ ما را آن طور درست کرده‌اند که نگذاشتند انسان در آن تربیت پیدا کند، اینها نگذاشتند که جوانان ما رشد پیدا کنند ایشان اصل رشد و هدایت انسان به سوی خداوند متعال را به عنوان اولین وظیفه دولت موقت ایران در سال ۱۳۵۸ معرفی کردند.

بر اساس دیدگاه امام، فرهنگ باید روزآمد و پیشرو باشد و در عرصه توسعه فرهنگی جامعه نقشی پویا و فعال داشته باشد. در دیدگاه امام آلوده‌شدن فرهنگ به تحجر نیز از آسیب‌های بزرگ فرهنگ است؛ لذا امام در اولین روزهای انقلاب در پاسخ به عده‌ای از متحجرین و در پاسخ به شایعاتی مبنی بر تحریم سینما از سوی مراجع دینی فرمودند: ما کی با تجدد مخالفت کرده‌ایم؟ سینما یکی از مظاهر تمدن است که باید در خدمت مردم و تربیت آن‌ها باشد. ما با فساد مخالفیم نه با سینما. پویایی و سرزندگی فرهنگ مشرق‌زمین این توانایی را دارد و بدون تأثیر از سایر فرهنگ‌ها نقشی فعال و پویا ارائه نماید. ایشان در وضعیت نامه خویش در فرازی به نقش دامنه‌دار استعمار غرب برای رخوت و رکود فرهنگی جوانان به وسیله مظاهر فساد اشاره می‌نمایند و آن را مغایر پویایی فرهنگی مشرق و به خصوص ایران می‌دانند.

خدامحوری در کلمات امام

در کلمات امام (ره)، در سخنان، در اعلامیه‌ها و بیانیه‌ها، چه قبل از پیروزی انقلاب و چه بعد از پیروزی انقلاب آن چه محور و هدف و انگیزه حرکت و انقلاب و همه جهت‌گیری‌های امام را تشکیل می‌داد خدا بود.

امام همواره بر مسئله اساسی و محوری فرهنگ تکیه می‌فرمودند و آن را اساس همه حرکت و انقلاب قرار دادند. امام مکرراً می‌فرمودند: عالم محضر خداست. ببینید جامعه‌ای که فکر و اعتقادش این باشد که عالم، محضر خداست و خدا اعمال و حرکات، افکار و عقاید انسان را و همه جوامع را می‌بیند و حاضر و ناظر است این فکر، فرهنگ چنین جامعه‌ای را دگرگون می‌کند. الان ما مقایسه می‌کنیم جامعه قبل از انقلاب در این کشور را با جامعه بعد از انقلاب، البته من نمی‌خواهم ادعا کنم که خدا در متن همه زندگی ما، در تمام ابعاد انقلاب ما و تمام حرکت‌ها و جهت‌گیری‌های ما حضور دارد؛ نه این ادعا هرگز تا کنون به این وسعت تحقق پیدا نکرده است؛ لذا امام می‌فرمود نسیمی از اسلام وزیده است.

ایشان فرمودند: اگر خدا در متن همه زندگی‌ها در تمام جهت‌گیری‌های سیاسی، اجتماعی و فردی ما حضور پیدا کند آن وقت جامعه ما جامعه اسلامی است. اما در عین حال با این که این ادعا را نمی‌کنیم و هیچ‌کس نخواهد کرد؛ اما اگر جهت‌گیری‌ها و درصدی از حرکت‌ها را مقایسه کنیم، قبل از انقلاب در جامعه ما جز در یک قشر خاصی از متدین و جز در مساجد و محافلی که موسمی و مقطعی تشکیل می‌شد ما توجهی به خدا نداشتیم. البته جامعه تا حدی دگرگون شده است؛ ولی باید بترسیم و این خط را احساس کنیم که اگر هر چه از انقلاب دور بشویم و خدا را فراموش کنیم و گرایش بیشتری به مسائل مادی پیدا کنیم. باید به این آیه شریفه قران توجه کنیم: «وَ مَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ وَ ...»؛ این خطری است که قرآن نسبت به ملت صدر اسلام با ارتحال پیغمبر به مردم گوشزد می‌کند که مبادا اگر از پیغمبر و سخنان پیغمبر دور شدید برگردید و به جاهلیت و به قهقرا برگردید.

امام معتقد است: نزدیکی به خدا، اصل اساسی در فرهنگ اسلامی امروز تبلیغات استعمار می‌خواهد خدا را از ما بگیرد و ما را از خدا جدا کند و جامعه ما را، جوانان ما، محافل ما را، جهت‌گیری‌های ما را برگرداند به روزگار قبل از پیروزی انقلاب. به هوش باشیم و از خدا جدا نشویم و آن طور که امام ما را راهنمایی فرمودند و امروز هم رهبر عظیم انقلاب به پیروی از امام، جامعه ما را هدایت و رهبری می‌کند از خدا دور نشویم. این یک اصل اساسی در فرهنگ اسلامی است.

دومین اصلی که باز جنبه اساسی و تأثیر بسیار چشمگیری در فرهنگ اسلامی دارد معیار در ارزش‌هاست. در جامعه‌ای که محورش مسائل مادی است معیار در ارزش‌هاست. در جامعه‌ای که محورش مسائل مادی است معیار در ارزش‌ها چیست؟ قبل از پیروزی انقلاب معیار در ارزش‌ها چه بود؟ یک انسان ارزشمند در جامعه و حکومت آن روز و امروز در حکومت‌های مادی جهان و دنیا چگونه است، معیار ارزش ثروت است، سرمایه‌داری، مقام هرزگی، ابتذال و غرب‌زدگی است.

سومین اصلی که فرهنگ یک جامعه را می‌سازد مسئله تعاون همکاری فداکاری و ایثارگری است. جوامعی که امروز در دنیابین آن‌ها همکاری و تعاون و ایثارگری وجود ندارد با آن جامعه‌ای که اخوت و برادری و همکاری و تعاون در آن جامعه است از زمین تا آسمان فرهنگ این دو جامعه تفاوت پیدا می‌کند. این جا باید مفصل سراغ آن مسائل که در اسلام است رفت که جامعه را به هم نزدیک می‌کند روح تعاون و همکاری را در جامعه پیاده می‌کند، ایثارگری را در جامعه زنده می‌کند.

چهارمین موردی که یک جامعه را از نظر فرهنگی عوض می‌کند مسئله امر به معروف و نهی از منکر یعنی نظارت عمومی ملت بر همدیگر است. مسئله نهی از منکر و امر به معروف از مسائلی است که فرهنگ یک جامعه را دگرگون می‌کند. پنجم نظمی است که در اسلام این همه به آن تکیه شده است. نظم در زندگی فردی اجتماعی در فرهنگ یک جامعه مؤثر است.

مسئولیت منتظران در عصر غیبت

حضرت امام (ره) در خصوص انتظار فرج قائم آل محمد (ص) فرمودند: شیعه باید همیشه منتظر ظهور دولت قاهره و سلطنت طاهره مهدی آل محمد ع و پر شدن زمین از عدل و داد و غالب شدن دین اسلام بر سایر ادیان باشد، همان‌طور که خدای سبحان به نبی اکرم (ص) بلکه به تمام پیغمبران و امت‌های گذشته و عده داده که روزی خواهد آمد جز خدای تعالی کسی را پرستش نکنند و چیزی از دین او نباشد که از بیم دشمنان در حجاب بماند و سختی از زندگی حق‌پرستان برود.

از وظایف مهم دیگری که مشتاقان حکومت عدل‌پرور حضرت مهدی به عهده دارند، این است که خود را از طریق انجام دستورت الهی و ترک گناهان و تزکیه نفس و آراسته شدن به صفات پسندیده، اصلاح کنند و برای یاری دین حق با چشم‌پوشی از دنیا و لذایذ آن و تحمل سختی‌ها آمادگی در خود ایجاد نمایند.

اصلاح جامعه

وظیفه مهم دیگری که به عهده عاشقان و علاقه‌مندان واقعی آن حضرت است. البته بعد از اصلاح خود سعی و تلاش فراوان در راه اصلاح دیگران و مبارزه با کج‌روی‌ها و فسادها و اهتمام و امر به معروف و نهی از منکر به منظور اصلاح جامعه و تربیت انسان‌های صالح و شایسته است.

دعا برای حفظ ایمان خود در زمان غیبت

بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی فرمودند: چون در زمان غیبت، خطرات فراوانی مردم را احاطه می‌کند. لازم است که انسان ضمن توجه کامل به خداوند، با حالت تضرع و خضوع از حضرتش بخواهد که عقیده و ایمانش را از وسوسه‌های شیطانی و شبهات مخالفین حفظ کند، چون دشمنان اسلام همیشه منتظرند که از کوچک‌ترین بهانه‌های استفاده کرده مردم مسلمان و دین‌دار را نسبت به عقاید مذهبی سست و متزلزل کنند تا تعهد آنها نسبت به دستورات دینی و احکام الهی کم شود. یکی از مصداق‌های این سخن تهاجم فرهنگی و به تعبیر رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای شبیخون فرهنگی دشمنان اسلام است که با تمام توان و امکانات سعی در اجرای آن دارند. از این رو بر تمام آحاد ملت ایران از کوچک و بزرگ و زن و مرد لازم است تا با جدیت تمام این خطر ویرانگر را دفع کنند و نسل آینده خود را از خطر نابودی نمایند.

در روایت چنین آمده است: خدایا خودت را به من بشناسان؛ زیرا اگر خودت را به من معرفی نکنی، پیامبرت را نخواهم شناخت، خدایا رسولت را به من بشناسان، چون اگر رسولت را به من معرفی نکنی حجت تو را نخواه می‌شناخت خدایا حجت خود را به من بشناسان، چون اگر حجت خود را به من معرفی نکنی در دینم گمراه خواهم شد.

جایگاه خاص مراکز آموزشی و پرورشی در رهنمودهای حضرت امام خمینی (ره)

حضرت امام خمینی (ره) با بصیرت پیامبرانه خویش همه ارگان‌ها و نهادهای اجتماعی کشور، اعم از نهادهای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی... را مشفقانه مورد راهنمایی و هدایت نورانی خویش قرار می‌دادند. اما در این میان نهاد مهم آموزشی که هرگز نباید از عنصر تزکیه و تربیت خالی باشد، در کلام ایشان جایگاه ویژه‌ای دارد.

حضرت امام در موارد متعدد از آثار مکتوب مانند کشف‌الاسرار و چهل حدیث و در مواضع مختلف از پیام و کلام خویش در تأکید بر اهمیت و نقش مراکز آموزش و رهنمود در این زمینه فروگذار نشده‌اند.

نهاد آموزش و پرورش از نظر حضرت امام خمینی (ره) مهم‌ترین رکن حیات فرهنگی و مؤثرترین عامل رشد اجتماعی است. هیچ عنصری از پدیدارهای اجتماعی بی‌تأثیر از آثار سازنده و یا مخرب مراکز آموزشی نیست. نقش مراکز آموزشی در حیات جامعه از نظر امام (ره) در حدی از دقت ترسیم نشده است که تصریح می‌فرمایند: «دانشگاه یک کشوری اگر ترسیم شود آن کشور اصلاح می‌شود و با انحراف دانشگاه کشور منحرف می‌شود.»

ایشان همچنین مراد از اسلامی کردن در درجه اول به روح دانشگاه‌ها مربوط است. آرمان‌ها اهداف و خلق و خوی دانشگاه‌ها باید اسلامی شود امروز ما دانشگاهیان باید عوامل اصلاح و یا فساد اخلاق در جامعه اسلامی را بشناسیم حضرت امام در مواضع مختلفی بر اخلاق اهل علم تأکید کرده‌اند. پس بر اهل علم خیلی لازم است که این مقامات را حفظ کند و خود را کاملاً از این مفاسد پاک کنند تا هم اصلاح آن‌ها شود و هم اصلاح جامعه را کرده... فساد عالم موجب فساد امت شود.

جامعه اسلامی، جامعه‌ای است که با شتاب تمام در جهت کمال و تعالی در تحول مستمر است مراکز آموزشی باید با این تحول هماهنگ باشد. به همین دلیل، حضرت امام خمینی (ره) در عید سعید قربان بر این نکته تأکید کرده‌اند که دانشگاه باید هماهنگ با تحول همه‌جانبه‌ای که به برکت انقلاب اسلامی به وجود آمده متحول باشد.

استقلال و عدم وابستگی امت اسلامی

استقلال شخصیتی امت و عدم وابستگی جامعه اسلامی معلول استقلال جامعه علمی است به همین جهت حضرت امام دانشگاه مطلوب را دانشگاه مستقل می‌دانند.

علاوه بر استقلال، محیط علم باید محیط آزاد باشد. این توصیه حضرت امام هم شامل آزادی جامعه علمی از جبر بیرون شود و هم شامل آزادی عالمان در درون خویش و رهایی از اسارت‌های درون است.

آموزش موضوعی به فرد به معنای انبار کردن همان نتایج در مغز او نیست؛ بلکه آموختن این نکته است که با شرکت در فرایند استقرا دانش امکان‌پذیر است. آموزش یک موضوع برای این نیست که کتابخانه زنده کوچکی از موضوع درست کنیم. بلکه برای این است که دانش‌آموز برای خود تفکر منطقی پیدا کند و موضوعات را مانند یک مورد بررسی کند و در جریان کسب دانش شرکت داشته باشد یک فرایند است و نه نتیجه.

خانواده سالم‌ترین جامعه بشری

اهمیت نهاد خانواده سالم‌ترین جوامع بشری، امروزه سلامت و سعادت خود را رهین منت زنان و مردانی می‌دانند که خود تربیت‌یافتگان مادران و پدران زحمت‌کش و شایسته دیروزند. هم چنین جوامعی که در منجلاب مفاسد فرو رفته‌اند نیک واقف‌اند که جمیع بدبختی‌های آنان از تسامح در انجام وظیفه یا تربیت نادرست پدران و مادران نشئت است.

هنگامی که انسانی قدم به عرصه حیات می‌نهد اصولاً عاری از هر گونه صفات محموده و مذمومه است. آفریدگار جهان خلق و خوی و خصایص گوناگونی را بالقوه در او قرار داده است و بالفعل نه نیک است و نه بد، بلکه همچون قطعه آهنی است که می‌توان آن را به هر شکلی در آورد، بلکه در حقیقت کودکان همچون نهال‌هایی هستند که اگر خوب پرورش یابند میوه‌های شیرینی خواهند داد و اگر بد پرورش یابند آینده بدی را ایجاد می‌نمایند.

به طور کلی می‌توان خانواده را مسئول تمامی مفاسد و رذایل اخلاقی جامعه دانست. اگر جامعه بخواهد خود را اصلاح کند بدواً باید از خانواده شروع کند چرا که کودک آن چه را که آموخته به جامعه منتقل می‌کند.

اهمیت تعلیم و تربیت در مدارس مقام معظم رهبری فرموده‌اند: مسئله فرهنگ و تعلیم، مسئله اول نظام است و برای بلندمدت هیچ‌چیز اهمیت فرهنگ و تعلیم و تربیت را ندارد و نقش مربی و معلم در طراز اول است و مبارزه با شیاطین و قلدری عالم، سنگر مدرسه و فرهنگ تعلیم و تربیت است و دانش‌آموزان نونهالی که در اختیار دستگاه‌های فرهنگی هستند عظیم‌ترین و سرشارترین ذخیره هستند و باید قدر تعلیم و تربیت و معلم و سنگر فرهنگ را بدانید و قدر این خودسازی را بدانید.

انتهای خبر/