برگزاری سالانه 11 هزار روضه خانگی در یزد

طبق آمار رسمی اداره کل تبلیغات اسلامی، سالانه بیش از ۱۱ هزار مجلس روضه خانگی در ۱۲ شهرستان یزد برگزار می‌شود؛ تنها در دهه اول محرم، روزانه بیش از یک‌هزار روضه در منازل برپاست. این آمار یزد را به رکورددار برگزاری روضه خانگی در کشور تبدیل کرده و نشان می‌دهد که این سنت نه ‌تنها فراموش نشده بلکه روزبه‌روز گسترده‌تر شده است.

یزدی‌ها معتقدند برپایی روضه در خانه، علاوه بر برکت معنوی، سایه رحمت را بر زندگی‌شان گسترده می‌کند. به همین دلیل بسیاری از خانواده‌ها نذر دارند که هر سال حتی اگر توان مالی اندکی داشته باشن چراغ این سنت را در خانه‌شان روشن نگه دارند.

روضه‌های خانگی یزد میراثی 150 ساله

پیشینه تاریخی این مجالس نیز چشمگیر است. خانه ملک ثابت در محله سرسنگ با ۲۳۰ سال سابقه برگزاری روضه، یکی از نمونه‌های شاخص است. خانه امام حسینی‌ها در بازار نو و خانه‌های وقفی در محلات تل، لب‌خندق و رشتی‌ها نیز بیش از ۱۵۰ سال است که به این سنت اختصاص یافته‌اند. در برخی وقف‌نامه‌ها آمده است: «اگر امکان برگزاری مجلس در اتاق بزرگ فراهم نشد، در پستو یا حتی بر پشت‌بام برپا شود و اگر باز هم نشد، به مسجد محله منتقل گردد.»

یکی از وقف‌نامه‌های مشهور، خانه بی‌بی خانم در محله شیخداد است که در دوره قاجار (سال ۱۳۲۷ هجری قمری) وقف روضه شد. بانی آن تصریح کرده بود حتی اگر در خانه امکان نباشد، باید هرطور شده مجلس برقرار گردد. همین وصیت‌نامه‌هاست که نشان می‌دهد عشق به امام حسین (ع) چگونه در جزئی‌ترین زوایای زندگی مردم یزد نفوذ داشته است.

همچنین خانه اخوان کفاش بیش از ۷۰ سال است که بی‌وقفه میزبان عزاداران است و در خانه تاریخی اصفهانیان هنوز هم طبق وصیت حاج عبدالکریم اصفهانی، مراسم از اذان صبح تا طلوع آفتاب با پذیرایی ساده از عزاداران برگزار می‌شود.

روضه خانگی آئینی ساده اما عمیق

روضه‌های خانگی یزد، ساده‌ترین و در عین حال پرفیض‌ترین مجالس عزاداری‌اند. برخلاف برخی مجالس بزرگ و پرهزینه، اینجا پذیرایی به یک استکان چای و تکه‌ای کیک یا خرما محدود می‌شود. هدف، ذکر مصیبت اهل‌بیت (ع) است و نه نمایش تجمل. به همین دلیل مردم باور دارند که اخلاص این مجالس بیش از هر چیز بر زندگی‌شان اثر می‌گذارد.

در گذشته، آغاز مجلس با چاوشی‌خوانی و پا‌منبری‌خوانی همراه بود. ذاکران با اشعار خاص، موضوع روضه را مشخص می‌کردند و روضه‌خوانان هم تا پایان بر همان محور پیش می‌رفتند. در پایان نیز با ذکر مصیبت حضرت زهرا (س) و صلوات بر پیامبر (ص)، مجلس خاتمه می‌یافت.

هر سنتی برای ماندگاری نیازمند ریشه‌های تاریخی است. روضه‌های خانگی یزد نیز بدون پشتوانه‌ای محکم در تاریخ نمی‌توانست چنین گسترده و پایدار باقی بماند. بررسی پیشینه این مجالس نشان می‌دهد که عشق مردم یزد به امام حسین (ع) نه یک احساس مقطعی بلکه سرمایه‌ای تاریخی است که نسل به نسل منتقل شده است.

تاریخ و ریشه‌های روضه‌های خانگی در یزد

محمدرضا رفیعی، پژوهشگر تاریخ یزد در این زمینه در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی یزدرسا گفت: روضه‌های خانگی، در حقیقت آینه تاریخ اجتماعی یزدند. این سنت به‌خوبی نشان می‌دهد که چگونه ایمان مردم، تاریخ یک شهر را شکل داده است. بسیاری از خانه‌های تاریخی یزد که امروز میراث فرهنگی محسوب می‌شوند، در اصل به خاطر روضه‌ها حفظ شده‌اند. وقتی خانه‌ای وقف روضه می‌شد، نسل‌های بعد انگیزه داشتند آن را مرمت کنند و زنده نگه دارند.

وی ادامه داد: از جنبه تاریخی، باید توجه داشت که نخستین اوج این سنت به حدود ۲۳۰ سال پیش و زمان حکومت محمدتقی‌خان و مرجعیت آخوند ملااسماعیل بازمی‌گردد. آن زمان روضه‌های خانگی نه ‌تنها برای عزاداری، بلکه برای ترویج معارف شیعی و حفظ انسجام اجتماعی اهمیت داشتند.

رفیعی گفت: اینکه امروز بیش از ۱۱ هزار مجلس در سال در یزد برگزار می‌شود، حاصل همان بنیانی است که پیشینیان گذاشته‌اند. استمرار چنین سنتی، در جامعه‌ای که تحولات سیاسی و اجتماعی بسیاری را پشت سر گذاشته، خود گواهی است بر ریشه‌دار بودن ایمان مردم یزد.

این پژوهشگر تاریخ یزد عنوان کرد: معتقدم اگر لقب «حسینیه ایران» برای یزد انتخاب شده، بخش مهمی از آن به خاطر همین مجالس است. روضه‌های خانگی به مردم این حس را می‌دهند که خانه‌شان نه فقط مأمن خانواده بلکه حسینیه‌ای کوچک در خدمت اهل‌بیت است.

روضه خانگی در یزد و ترویج ارزش‌های اجتماعی

اما روضه‌های خانگی تنها یادگاری از گذشته نیستند؛ این آئین امروز هم نقش فعالی در زندگی اجتماعی ایفا می‌کند. جامعه‌شناسان معتقدند این مجالس علاوه بر جنبه مذهبی، کارکردی اجتماعی دارند و محلی برای تقویت روابط انسانی و تربیت نسل جوان‌اند.

لیلا موحد، جامعه‌شناس دینی نیز در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «یزد رسا» در خصوص ابعاد اجتماعی این سنت گفت: روضه‌های خانگی تنها یک آئین مذهبی نیستند؛ بلکه مدرسه‌ای اجتماعی و تربیتی‌اند. در این مجالس، کودکان و نوجوانان نقش دارند؛ از کمک به نصب پرچم‌های سیاه گرفته تا پذیرایی از عزاداران. همین مشارکت کوچک، روحیه مسئولیت‌پذیری و کار گروهی را در آنان تقویت می‌کند.

وی ادامه داد: از منظر جامعه‌شناختی، روضه‌های خانگی شبکه‌ای از روابط اجتماعی را زنده نگه می‌دارند. در این مجالس همسایه‌ها، اقوام و دوستان در فضایی معنوی گرد هم می‌آیند. همین همدلی، بسیاری از مشکلات محلی و خانوادگی را حل می‌کند. حتی کمک به نیازمندان یا جمع‌آوری نذورات برای امور خیریه، غالباً در همین محافل اتفاق می‌افتد.

موحد اضافه کرد: نکته مهم دیگر، بی‌تکلفی این مجالس است. روضه‌های خانگی برخلاف برخی آئین‌های امروزی، پرهزینه و تجملی نیستند. پذیرایی با یک فنجان چای و قند، پیامی روشن دارد مبنی بر اینکه اصل، ذکر اهل‌بیت است و نه ظاهر مراسم. این سادگی، روح اخلاص را به اوج می‌رساند و همین سبب می‌شود مردم آن را منبع برکت بدانند.

وی ادامه داد: در جامعه امروز که فردگرایی و انزوای شهری بیشتر شده، روضه‌های خانگی فرصتی برای بازسازی پیوندهای اجتماعی هستند. آن‌ها نه ‌تنها ایمان را تقویت می‌کنند بلکه انسجام محله‌ها و همبستگی اجتماعی را نیز زنده نگه می‌دارند. به همین دلیل استمرارشان برای آینده جامعه ضروری است.

در کنار جنبه تاریخی و اجتماعی، بُعد معنوی و اعتقادی روضه‌های خانگی نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. روحانیون و کارشناسان دینی این مجالس را یکی از مصادیق روشن اقامه شعائر الهی می‌دانند؛ آئینی که خانه را به حسینیه تبدیل می‌کند و برکت را به زندگی وارد می‌سازد.

بُعد معنوی و اعتقادی روضه‌های خانگی در یزد

حجت‌الاسلام سید مهدی موسوی، کارشناس مسائل دینی نیز در این زمینه در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «یزدرسا» گفت: از منظر دینی، روضه‌های خانگی یکی از روشن‌ترین مصادیق اقامه شعائر حسینی‌اند. قرآن می‌فرماید: «وَمَنْ یُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ». وقتی خانه‌ای به مجلس ذکر اهل‌بیت تبدیل می‌شود، تقوا و برکت در آن جاری می‌گردد.

وی ادامه داد: بسیاری از خانواده‌ها شهادت داده‌اند که برپایی روضه، مشکلاتشان را برطرف کرده و در زندگی‌شان خیر و برکت افزوده است. همین تجربه‌ها باعث شده نذر روضه در یزد رواج زیادی داشته باشد. بعضی خانواده‌ها با حداقل امکانات، هر سال مجلس روضه برپا می‌کنند و آن را وظیفه‌ای شرعی و اخلاقی می‌دانند.

موسوی اضافه کرد: از نگاه تبلیغی، این مجالس ظرفیت بسیار مهمی برای انتقال معارف دینی دارند. کودک و نوجوانی که از همان خردسالی در این محافل حضور دارد، آموزه‌های عاشورا از جمله صبر، ایثار، وفاداری و ولایت‌مداری را از همان کودکی می‌آموزد وهمین تربیت است که نسل‌های جوان یزد را با ایمان و روحیه انقلابی بار آورده است.

وی گفت: امروز سازمان تبلیغات اسلامی نیز درصدد ساماندهی این مجالس از اعزام مداح و روحانی تا برگزاری نشست‌های بصیرتی و آموزشی برای بانیان است. هدف این است که در کنار عزاداری، مباحثی چون سبک زندگی اسلامی، حل مشکلات اجتماعی و تقویت وحدت محلی نیز مورد توجه قرار گیرد.

یزد و خانه‌هایی که حسینیه شدند

این کارشناس مسائل دینی ادامه داد: روضه‌های خانگی نه ‌تنها میراثی معنوی از گذشته‌اند، بلکه چراغی برای آینده‌اند. آن‌ها نشان می‌دهند که عشق به امام حسین (ع) چگونه می‌تواند در خانه‌ها ریشه بدواند و جامعه‌ای را سرپا نگه دارد.

روضه‌های خانگی یزد بیش از یک قرن و نیم است که در کوچه‌پس‌کوچه‌های این شهر جریان دارند. از خانه‌های تاریخی وقف‌شده گرفته تا مجالس کوچک و ساده، همه نشان‌دهنده پیوندی عمیق میان ایمان و زندگی روزمره مردم‌اند.

این مجالس، علاوه بر یادآوری عاشورا، کارکردهای دیگری چون انسجام اجتماعی، تربیت نسلی مذهبی و متعهد، پاسداشت معماری تاریخی و حتی حل مشکلات محلی نیز دارند. به همین دلیل است که کارشناسان معتقدند استمرار این سنت، آینده معنوی و فرهنگی یزد را تضمین می‌کند.

اگر یزد را «حسینیه ایران» می‌نامند، یکی از اصلی‌ترین دلایلش همین است که در ۳۶۵ روز سال، صدای ذکر اهل‌بیت از خانه‌هایش خاموش نمی‌شود. در این دیار، خانه فقط مأمن خانواده نیست؛ حسینیه‌ای است کوچک که چراغش با عشق به امام حسین (ع) روشن می‌ماند.

انتهای خبر/