به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «یزد رسا»، شب چله، که به عنوان شب یلدا نیز شناخته می‌شود، یکی از مهم‌ترین و زیباترین جشن‌های ایرانی است که در بلندترین شب سال، یعنی شب اول زمستان، برگزار می‌شود. این شب نماد پیروزی نور بر تاریکی و آغاز فصل جدیدی از زندگی است. ایرانیان از دیرباز با برگزاری مراسم و آئین‌های خاص، این شب را گرامی داشته و به استقبال زمستان می‌روند.

یلدا به معنای «زایش» و «تولد» است و در واقع به زایش دوباره خورشید اشاره دارد. این شب به طور سنتی در شب ۳۰ آذرماه برگزار می‌شود. در این شب، طولانی‌ترین شب سال را تجربه می‌کنیم و از فردا به تدریج روزها بلندتر می‌شوند. بر اساس اعتقادات باستانی، این شب به نوعی نماد مقاومت در برابر تاریکی و چالش‌های زندگی است.

در شب چله، خانواده‌ها دور هم جمع می‌شوند و با برگزاری مراسم خاصی این شب را جشن می‌گیرند. یکی از مهم‌ترین آداب این شب، تهیه سفره‌ای رنگین و متنوع است که شامل میوه‌ها، خشکبار، آجیل، شیرینی‌ها و دیگر خوراکی‌ها می‌باشد. انار، هندوانه، نارنگی و سیب از جمله میوه‌های محبوب این شب هستند که هر کدام نمادهایی خاص دارند.

یکی دیگر از رسوم رایج در شب یلدا، خواندن اشعار حافظ است. خانواده‌ها معمولاً یک دیوان حافظ را باز کرده و به صورت تصادفی شعری را انتخاب می‌کنند که به نوعی پیشگویی برای آینده آن‌ها محسوب می‌شود. این عمل نه تنها جنبه تفریحی دارد بلکه نشان‌دهنده احترام و ارادت ایرانیان به ادبیات و فرهنگ غنی خود است.

یکی از نمادهای بارز شب یلدا، استفاده از شمع و چراغ است. خانواده‌ها معمولاً شمع‌هایی روشن کرده و فضای خانه را با نور ملایم شمع تزئین می‌کنند. این کار نماد روشنایی و امید به آینده‌ای بهتر است. همچنین، بسیاری از خانواده‌ها در این شب به یاد عزیزان از دست رفته خود نیز شمع روشن کرده و یاد آنها را گرامی می‌دارند.

عاطفه رنجبر، کارشناس ایران‌شناسی پیش از این در گفتگو با «یزد رسا»، در خصوص آداب و رسوم مردم در شب یلدا گفته بود: در یزد به‌دلیل سابقه حضور زرتشتیان و حفظ کُهن آئین‌ها توسط آن‌ها این رسم همچنان پابرجاست؛ همچنین یزدی‌ها این شب را شکمبه (سیرابی) شوران هم نام نهاده‌اند.

وی ادامه داد: در فرهنگ مردم شهرستان بافق نیز به کوتاه‌ترین روز سال یعنی آخرین روز آذرماه «اشکمبه شورو» گفته می‌شود. مردم بافق بر این باورند که پیرزنی صبح سر جوی آب رفته تا اشکمبه گوسفندی را بشوید. زمانی که شستن تمام می‌شود و از جوی آب بالا می‌آید، روز کوه رفته بوده به این معنی که آفتاب غروب کرده است که کنایه از کوتاهی روز در اوّل دی‌ماه است.

رنجبر افزود: در گذشته پختن نان‌های شیرین، تهیّه آجیل، پخت شولی و آش رشته و همچنین شلغم و چغندر قرمز از ملزومات این شب بود. همچنین از آجیل «لرک» که بسیار مقدس است و از هفت مغزینه تشکیل شده است، استفاده می‌کردند.

وی ادامه داد: استفاده از بر‌گ‌های خشک‌شده میوه‌جات هم مرسوم بود و هر کدام را نمادی از خورشید و مهر می‌دانستند. خوردن انار در این شب به‌خصوص برای کودکان لذّتی بسیار داشت که بزرگترها با دانه‌کردن آن و افزودن گلاب یا نمک، صحت و سلامتی را برای همه آرزو می‌کردند. خاصه آن‌که باغات یزد همچون شهرستان تفت به انارهای مرغوب مشهور است.

این کارشناس فرهنگ عامه با بیان اینکه شب یلدا در برخی از خانواده‌ها به نواختن موسیقی سنتی با ادوات سنتی پرداخته می‌شد، افزود: همچنین در شب یلدا نحوه گردهمایی مردمان یزد و اغلب مراکز ایران به دور کرسی بود. دعوت از تازه‌عروسان و دادن هدیه رسم بسیار زیبایی است که به‌خصوص بزرگان فامیل بیش‌تر به‌صورت پول نقد یا شی ارزشمندی به‌عنوان یادگاری به آن‌ها می‌دهند.

رنجبر گفت: در گذشته سینی‌ها که کف آن با پارچه ترمه تزئین می‌شد، شامل یک سینی انار و هندوانه و سایر میوه‌های یلدایی، یک سینی شیرینی و آجیل‌های شب یلدا و یک سینی هدایایی شامل لباس‌های زمستانه برای عروس بوده است. در برخی مناطق این رسم منسوخ شده، امّا در برخی مناطق دیگر این رسم به شکلی افراطی ادامه دارد به نحوی که یک رسم ساده و زیبا به تشریفاتی در حد سفره عقد تبدیل شده است و سینی‌های مملو از خوراکی، هدایای گران‌قیمت برای عروس و ... شب یلدا را برای برخی خانواده‌ها به لحاظ اقتصادی سخت کرده است.

شب چله یا یلدا، نه تنها یک جشن ساده بلکه نمادی از فرهنگ غنی ایرانیان است که در آن عشق، همبستگی خانوادگی و احترام به سنت‌ها تجلی پیدا می‌کند. این شب فرصتی است برای بازگشت به ریشه‌ها، یادآوری ارزش‌های انسانی و برقراری ارتباط عمیق‌تر با خانواده و دوستان. با وجود تغییرات فرهنگی و اجتماعی، یلدا همچنان در دل ایرانیان جایگاه ویژه‌ای دارد و هر ساله با شور و شوق خاصی جشن گرفته می‌شود. این جشن زیبا یادآور اهمیت نور، زندگی و امید در برابر تاریکی‌هاست و به نوعی پیامی از عشق و دوستی را برای نسل‌های آینده به ارمغان می‌آورد.

انتهای خبر/