وی ادامه داد: بادگیرهای بلند خانه‌های یزدی فقط یک عنصر معماری نیستند؛ آن‌ها بازتاب اندیشه‌ای هستند که می‌گوید می‌توان با بهره‌گیری از هوش انسانی و احترام به طبیعت، زندگی را خنک‌تر و آرام‌تر ساخت، بدون اینکه منابع زیادی هدر برود. در گذشته تابستان‌های طولانی و گرم یزد با همین بادگیرها و آب‌انبارها سپری می‌شد و خانواده‌ها به‌گونه‌ای زندگی می‌کردند که کوچک‌ترین قطره آب یا نسیم خنکی بیهوده تلف نشود.

صادقی افزود: این سبک زندگی، ریشه در فرهنگی دارد که بر پایه قناعت و صرفه‌جویی شکل گرفته است. قناعت در یزد نه نشانه فقر، بلکه نماد تدبیر و مدیریت زندگی است. این موضوع در حافظه تاریخی مردم جای دارد و حتی امروز هم وقتی به محلات قدیمی یزد سر می‌زنیم، ردپای آن را در نوع ساخت خانه‌ها، نحوه ذخیره آب و حتی روابط اجتماعی مردم می‌بینیم.

وی گفت: بازنمایی این هویت تاریخی، امروز برای جامعه ما اهمیت دوچندان دارد. در زمانی که مصرف‌گرایی و تجمل‌گرایی در حال تهدید بنیان‌های اجتماعی است، بازگشت به این میراث می‌تواند ما را از بحران‌ها نجات دهد. قناعت یزدی‌ها فقط یک خاطره نیست؛ یک الگو برای زیست پایدار است که باید دوباره احیا و ترویج شود.

نقش خانواده و زنان یزدی در تربیت نسل قانع

زهرا افشار، کارشناس حوزه انرژی و فرهنگ مصرف نیز در این زمینه در گفتگو با خبرنگار گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «یزد رسا»، درباره نقش زنان در انتقال فرهنگ قناعت گفت: اگر بخواهیم فرهنگ صرفه‌جویی یزدی‌ها را درک کنیم، باید به درون خانواده‌ها نگاه کنیم. زنان یزدی به‌ویژه مادران و مادربزرگ‌ها مهم‌ترین حاملان این فرهنگ بوده‌اند آن‌ها در شرایط سخت زندگی در کویر، نه‌تنها خودشان با کمترین امکانات بهترین مدیریت را می‌کردند، بلکه فرزندانشان را هم در این مسیر تربیت می‌نمودند.

وی ادامه داد: روایت‌های قدیمی نشان می‌دهد که مادران یزدی تابستان‌های داغ را بدون کولرهای پرمصرف امروز پشت سر می‌گذاشتند. آن‌ها با استفاده از روش‌های ساده مثل خوابیدن روی پشت‌بام، پهن کردن حصیر و استفاده از جریان طبیعی بادگیرها، خانه را برای خانواده قابل‌تحمل می‌کردند. بچه‌ها در چنین فضایی یاد می‌گرفتند که زندگی راحتی فقط با مصرف زیاد انرژی به دست نمی‌آید، بلکه با مدیریت درست منابع می‌توان آسایش را تجربه کرد.

افشار اضافه کرد: زنان یزدی را می‌توان معلمان قناعت نامید. آن‌ها نه در کلاس درس، بلکه در آشپزخانه، حیاط خانه و حتی در زمان تقسیم آب قنات به فرزندانشان درس می‌دادند که هیچ چیزی نباید هدر برود. این آموزه‌ها به مرور نسل‌ به ‌نسل منتقل شد و در فرهنگ عمومی مردم ریشه دواند.

وی تصریح کرد: اما امروز با تغییر سبک زندگی، بخشی از این فرهنگ در حال فراموشی است. مصرف بی‌رویه آب، برق و گاز، جای قناعت و تدبیر را گرفته است. این در حالی است که اگر همان شیوه‌های ساده مادربزرگ‌هایمان را به زندگی امروز بیاوریم، نه‌تنها در مصرف انرژی صرفه‌جویی می‌کنیم بلکه کیفیت زندگی هم بالا می‌رود.

افشار ادامه داد: از این منظر، خانواده همچنان می‌تواند نقش محوری در احیای فرهنگ صرفه‌جویی ایفا کند. زنان به‌عنوان مدیران اصلی خانه، می‌توانند دوباره به نسل جدید یاد دهند که قناعت به معنای محرومیت نیست، بلکه نشانه عقلانیت و آینده‌نگری است. در جهانی که منابع انرژی رو به کاهش است، چنین آموزه‌هایی بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد.

تأثیر آموزه‌های دینی و فرهنگی در مدیریت مصرف

حجت‌الاسلام محمدرضا موسوی، پژوهشگر دینی نیز در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «یزد رسا»، درباره نقش دین در فرهنگ قناعت گفت: قناعت و پرهیز از اسراف تنها یک توصیه فرهنگی نیست، بلکه ریشه‌ای عمیق در آموزه‌های دینی ما دارد. در قرآن کریم بارها به موضوع اسراف اشاره شده و اسراف‌کنندگان به‌عنوان کسانی معرفی شده‌اند که راهشان از مسیر الهی جداست. همچنین در احادیث معصومین(ع) توصیه‌های فراوانی درباره قناعت و مدیریت مصرف وجود دارد.

وی ادامه داد: در یزد، که شهری مذهبی و پایبند به سنت‌هاست، این آموزه‌ها همیشه جایگاه ویژه‌ای داشته است. خطیبان و علما در منابر بارها بر ضرورت پرهیز از اسراف تأکید کرده‌اند. مردم این سخنان را نه‌ فقط به‌عنوان موعظه دینی، بلکه به‌عنوان راهنمای عملی در زندگی روزمره خود پذیرفته‌اند.

موسوی اضافه کرد: وقتی به تاریخ یزد نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که قناعت و صرفه‌جویی تنها یک رفتار اقتصادی نبوده، بلکه یک وظیفه دینی محسوب می‌شده است. در بسیاری از محلات قدیمی یزد، تقسیم آب قنات با نظارت روحانیون یا ریش‌سفیدان انجام می‌شد و کوچک‌ترین اسرافی نکوهش می‌گردید. این فرهنگ مذهبی به مردم یاد داده بود که مصرف بیش از اندازه، هم ظلم به دیگران و هم ناسپاسی در برابر نعمت‌های الهی است.

وی ادامه داد: امروز نیز این آموزه‌ها می‌تواند به‌عنوان یک پشتوانه فرهنگی در مدیریت مصرف مورد استفاده قرار گیرد. بحران انرژی تنها یک مسئله اقتصادی نیست؛ بُعد اخلاقی و دینی هم دارد. اگر امروز نسل ما به‌خاطر مصرف بی‌رویه منابع، آیندگان را از نعمت آب و انرژی محروم کند، این یک مسئولیت سنگین شرعی است.

وی تصریح کرد: خطیبان و علما نیز همچنان بر این موضوع تأکید دارند که صرفه‌جویی عبادت و اسراف گناه است. این نگاه می‌تواند دوباره در جامعه ترویج شود تا فرهنگ قناعت نه ‌فقط به‌عنوان میراث تاریخی، بلکه به‌عنوان تکلیف دینی و اخلاقی در زندگی روزمره جاری گردد.

آسیب‌شناسی مصرف‌گرایی و هشدار نسبت به بحران انرژی

کارشناسان هشدار می‌دهند که بی‌توجهی به فرهنگ صرفه‌جویی می‌تواند پیامدهای سنگینی برای کشور به‌همراه داشته باشد. امروز مصرف بی‌رویه انرژی و آب نه‌تنها منابع طبیعی را تهدید می‌کند، بلکه امنیت اجتماعی و اقتصادی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. خاموشی‌های برق، محدودیت‌های گاز در زمستان و بحران آب در تابستان نمونه‌های عینی این ناترازی هستند که هر سال بیشتر خود را نشان می‌دهند.

یزد به‌عنوان یک نمونه تاریخی نشان می‌دهد که مردمی که به قناعت پایبند بوده‌اند، توانسته‌اند قرن‌ها در دل کویر زندگی کنند. اما اگر امروز این فرهنگ فراموش شود، حتی فناوری‌های پیشرفته هم نمی‌تواند مانع از بحران شود. آینده نسل‌ها وابسته به این است که امروز چگونه مصرف می‌کنیم.

این گزارش نشان داد که قناعت و صرفه‌جویی در یزد یک هویت تاریخی، فرهنگی و دینی است. جامعه‌شناسان آن را بخشی از میراث فرهنگی می‌دانند، کارشناسان انرژی نقش خانواده و زنان را در انتقال این فرهنگ برجسته می‌کنند و علمای دین آن را یک وظیفه شرعی می‌شمارند.

در شرایطی که کشور با ناترازی انرژی و هشدارهای جدی درباره خاموشی‌ها روبه‌روست، بازگشت به این فرهنگ نه‌تنها ضرورتی فرهنگی، بلکه یک راهکار ملی است. همان‌گونه که یزدی‌ها در دل کویر توانستند با قناعت زندگی را شیرین کنند، امروز نیز جامعه ایرانی می‌تواند با الهام از این میراث، آینده‌ای مطمئن‌تر برای فرزندان خود رقم بزند.

انتهای خبر/