آئینی به قدمت دل‌ها، به عظمت ایمان‌ها

یکی از نمودهای برجسته آئین‌های محرم در یزد، آمادگی زودهنگام مردم برای استقبال از این ایام است. از روزها قبل از فرارسیدن ماه محرم، پوش‌های سنتی بر سر در منازل، تکایا، مساجد و حسینیه‌ها نصب می‌شود. این پوش‌ها که پارچه‌هایی مستحکم با الیاف پنبه‌ای و نقش‌هایی از واقعه عاشورا هستند، تداعی‌گر خیمه‌گاه حسینی‌اند؛ پناهگاهی برای دل‌های سوخته‌ای که در گرمای کویر یا سرمای جان‌سوز شب، گرد هم می‌آیند تا یاد مظلومیت سیدالشهدا را زنده نگاه دارند.

روضه‌خوانی، از طلوع تا شامگاه

مراسم‌های روضه‌خوانی در یزد منحصر به ساعات خاصی از شبانه‌روز نیست. از بامداد، پس از نماز صبح، تا نیمه‌های شب، صدای مرثیه و روضه در حسینیه‌ها، مساجد، تکایا و حتی منازل شخصی به گوش می‌رسد. این مراسمات اغلب در اماکن موقوفه یا خانه‌هایی برگزار می‌شود که نسل اندر‌ نسل وقف روضه و عزاداری بوده‌اند. شور و شوق مردم، به‌ویژه جوانان، در این مراسمات نشان از پیوند عمیق احساسی و فرهنگی آن‌ها با این آئین‌ها دارد.

هیأت‌هایی با شناسنامه‌های چند قرنی

هیئات عزاداری در یزد در دو قالب اصلی هیأت‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی فعالیت می‌کنند. بسیاری از این هیأت‌ها بیش از یک قرن قدمت دارند و نام آن‌ها اغلب برگرفته از محله‌هایی است که در آن شکل گرفته‌اند: مانند هیأت بعثت، محله گازرگاه، یا هیأت فهادان و ... .

آنچه در این میان هیئات یزدی را منحصر به فرد کرده، هماهنگی کم‌نظیر در سینه‌زنی و نوحه‌خوانی است. صفوف عزاداران با نظمی خاص، ضرب‌آهنگی دقیق، و هم‌خوانی موزون، تصویری بدیع و تماشایی از اندوه و همدلی خلق می‌کند که بارها مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی نیز قرار گرفته است. چنان‌که عزاداری یزدی‌ها در سال‌های اخیر به یکی از جاذبه‌های فرهنگی و معنوی شهر بدل شده و گردشگرانی را از نقاط مختلف دنیا برای مشاهده این آئین کهن، به یزد کشانده است.

نخل‌برداری؛ نماد تابوت اباعبدالله

در میان تمام آئین‌های عزاداری محرم در یزد، شاید هیچ‌کدام به اندازه نخل‌برداری بار نمادین و شکوه جمعی نداشته باشد. نخل، که در فرهنگ مردم یزد نماد تابوت مطهر امام حسین (ع) و دیگر شهدای کربلاست، ساختاری چوبین، عظیم و گاه مزین به پارچه‌های سیاه، آیینه، خنجر و شمشیر است.

مراسم نخل‌برداری با حضور انبوه مردم برگزار می‌شود. در این آئین، مردان محله، دست در دست هم، نخل را بر دوش می‌گیرند و با ذکر مصیبت و اشک و ماتم، آن را در صحن حسینیه‌ها به حرکت درمی‌آورند. گویی پیکر مطهر امام را بر دوش می‌کشند. این مراسم، که در برخی مناطق در روز عاشورا و در برخی دیگر در عصر تاسوعا برگزار می‌شود، از مهم‌ترین نمادهای عاشورایی در یزد به شمار می‌رود.

حفظ سنت در قلب کویر؛ پیوندی از ایمان، هنر و هویت

یزد، با همه خشکی و صلابت اقلیمش، در دل خود فرهنگی لطیف و مردمی لطیف‌دل دارد. شاید هیچ جا به‌اندازه مراسم محرم، این لطافت روح و عاطفه‌مندی مردم این دیار بروز نیافته باشد. اما آنچه این آئین‌ها را تا به امروز زنده و جاری نگاه داشته، تنها تعهد به دین نیست، بلکه پیوند هنرمندانه‌ای است میان سنت، فرهنگ، هنر و ایمان.

از شیوه آراستن حسینیه‌ها گرفته تا سبک نوحه‌سرایی، از ظرافت در طراحی پوش‌ها تا ساختار منظم هیأت‌ها، همه و همه نشان از انسجامی فرهنگی دارند که به زیبایی در آئین عزاداری نمود یافته‌اند. مردم یزد نه‌تنها حافظان یک سنت کهن‌اند، بلکه با نگاهی خلاق و هنرمندانه توانسته‌اند این سنت را با گذشت زمان غنا بخشند و نسل به نسل منتقل کنند.

انتهای خبر/