- گروه : فرهنگی
- شماره : 7854
یزدرسا گزارش می‌دهد؛
قهوه‌ای که در عزای اباعبدالله(ع) جان گرفته است
قهوه یزدی، نوشیدنی‌ای آئینی که با عشق و ارادت به اباعبدالله (ع) در محرم پخته می‌شود و رفته رفته به جزئی از هویت معنوی مردم یزد در مراسمات مدهبی بدل شده است.
به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «یزدرسا»، ساعت حوالی چهار عصر بود، روز سیزدهم محرم. خورشید یزد، بی‌ملاحظه می‌تابید روی دیوارهای خشتی، گرما در کوچه‌ها موج می‌زد، امّا من بی‌توجه به همه چیز، قدم تند کرده بودم سمت مجلس روضه خانه امام حسینی‌ها؛ دلم طاقت نیاورده بود خانه بماند.
می‌دانستم امروز، آخرین روز روضه است. آخرین فرصت برای نشستن کنار دل‌های شکسته، آخرین فرصت برای شنیدن صدای روضه در محرم، برای اشک.
قهوه‌ای با طعم روضه
به در که رسیدم، هنوز پله اول را بالا نرفته، عطری آشنا به مشامم خورد. عطری شیرین، گرم، پر از خاطره؛ بوی قهوه بود؛ اما نه هر قهوه‌ای.
این قهوه، همان قهوه رایجی که در کافه‌ها سرو می‌شود، نیست. اینجا حرف از قهوه‌ای است که ماهیت آن با عزای اباعبدالله (ع) معنا پیدا کرده؛ قهوه‌ای که در فرهنگ مردم یزد، به نام قهوه یزدی شناخته می‌شود. قهوه‌ای شیرین، معطر، گرم در طبع و گرم در نیت؛ نوشیدنی‌ای که نه به خاطر دانه‌اش، بلکه به‌واسطه رسم و رسوم خاص تهیه‌اش، یزدی نام گرفته است.
در آن‌جا میزبان‌ها با آرامش و احترام، فنجان‌های کوچک قهوه را در نعلبکی‌های سفید می‌گذاشتند و با لبخند تعارف می‌کردند. قهوه‌ای که بیش از نوشیدنی، نذر بود؛ نذری از دل‌هایی که برای امام‌شان می‌تپد. بعضی عزادارها با ظرف آمده بودند؛ تا کمی از این قهوه را برای تبرک با خود ببرند. رسم است که قهوه برده شود، به خانه، به بیمار، به دل‌هایی که چشم به راه نیتی هستند؛ بله، قهوه یزدی، قهوه‌ای‌ست که در عزای حسین (ع) پخته می‌شود و به برکت نام او، در دل‌ها جا باز می‌کند.
روایت قهوه‌ای که با عشق و صبر دم می‌کشد
در این میان آن‌چه که قهوه یزدی را متمایز می‌کند، نه فقط طعم و عطرش است، بلکه به خاطر راهی که طی می‌کند تا به فنجان برسد. پخت این قهوه، خود آئینی‌ست از جنس ارادت و تحمل. در بسیاری از روضه‌ها و هیئت‌ها، دیگ‌های بزرگ قهوه از صبح زود، یا حتی از شب قبل، روی آتش گذاشته می‌شوند. قدیمی‌ها می‌گویند پخت قهوه یزدی به سختی پختن گوشت گوساله است و این فقط یک تشبیه نیست. ساعت‌ها طول می‌کشد تا قهوه روی آتش ملایم جوش بخورد، گاهی چهار ساعت، گاهی ۶ ساعت، و در برخی روایت‌ها حتی تا هشت ساعت هم بیان شده است. در تمام این مدت قهوه باید مدام هم زده شود تا سرریز نکند. وقتی قهوه به جوش می‌آید، کار تمام نیست. آن را از صافی حریر عبور می‌دهند. پارچه‌ای نازک که همه‌ی املاح و ناخالصی‌ها را می‌گیرد تا مایعی صاف و زلال به‌دست آید. این مرحله، هم زحمت دارد و هم دقت می‌طلبد.
بعد از آن، شکر یا نبات به قهوه اضافه می‌شود، آن‌قدر که طعم تلخ قهوه در شیرینی گم شود. برای هر کیلو قهوه، سه تا چهار کیلو شکر می‌ریزند تا به مذاق یزدی‌ها، که عاشق طعم‌های گرم و شیرین‌اند، خوش بیاید. در آخر، هل ساییده‌شده و گلاب ناب نیز به قهوه اضافه می‌شود. حالا قهوه آماده است، در فنجان‌های کوچک ریخته می‌شود و میزبان‌ها با متانت و احترام، فنجان‌های کوچک قهوه را در نعلبکی‌های ساده اما تمیز می‌گذارند و به عزاداران اباعبدالله (ع) تعارف می‌کنند.
قهوه‌پزی، سنتی دیرینه در یزد
خانه امام حسینی‌ها، حسینیه‌ای نام‌آشنا برای اهالی یزد، یکی از مهم‌ترین مکان‌هایی‌ست که در این شهر هنوز سنت قهوه‌پزی را زنده نگه داشته، محفلی که از دوره‌ی قاجار تا کنون، در ایام محرم، میزبان عزاداران حضرت اباعبدالله بوده است.
در همین خانه قدیمی، سنت پخت قهوه یزدی با همان شیوه اصیل و دیرینه، هر سال تکرار می‌شود. گفته شده قدیمی‌ترین سند شناخته‌شده از روش پخت قهوه یزدی، سندی مربوط به حدود ۱۸۷ سال پیش، نیز به این مکان تعلق دارد. سندی که گواهی بر دیرینگی و اصالت این رسم است.
قهوه یزدی، تنها یک نوشیدنی ساده نیست؛ آیینه‌ای‌ست تمام‌نما از فرهنگ، تاریخ و باور مردم این دیار. در هر فنجان آن، طعم صبر و ارادت دم کشیده، و رایحه محبت و میهمان‌نوازی به مشام می‌رسد. این قهوه، بخشی جدایی‌ناپذیر از آیین‌های سوگواری یزد است؛ نمادی از تکریم عزاداران و عشق خالص مردم به ساحت اهل بیت (ع). همین جایگاه فرهنگی و عاطفی‌ست که در سال ۱۳۹۸، قهوه یزدی را به‌عنوان میراث فرهنگی ناملموس در فهرست ملی ثبت کرد، تا رسمی که قرن‌ها سینه‌به‌سینه منتقل شده، رسمی ماندگار و پاس‌داشتنی باقی بماند.
انتهای خبر/
درباره نویسنده
لینک کوتاه خبر
برچسب‌ها
نظر / پاسخ از
هنوز نظری ثبت نشده است. شما اولین نفری باشید که نظر می‌گذارید!
